1. معرفی سیستم مدیریت پسماندهای پزشکی
یکی از معضلات مربوط به بهداشت عمومی و محیط زیست که جزو لاینفک زندگی انسان محسوب می شود پسماندها هستند، که در جامعه تولید میشوند با توجه به قانون مدیریت پسماند و تقسیم بندی آنها در قوانین کشوری، پسماند انواع مختلف داشته که یکی از حساسترین آن، پسماند بیمارستانی و یا پزشکی است. وجود عوامل خطرناک سمی و یا بیماریزا از جمله مواد پاتولوژیک، داروی شیمیایی و رادیو اکتیو باعث شده نگرش و مدیریت به این نوع پسماند با دقت و ظرافت خاص دیده شود. با توجه به روند مدیریت از زمان تولید تا زمان دفع و یا سوزاندن این نوع پسماند، می توان اقدامات صورت گرفته را به دو بخش تقسیم نمود که هر بخش مجری خود را داشته:
- اقدامات درون سازمانی(درون بیمارستان یا مرکز درمانی)
- اقدامات برون سازمانی(بیرون بیمارستان یا مرکز درمانی)
سازمان مدیریت پسماند شهرداریها با توجه به "ضوابط و روشهای مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته به آن" که در کمیسیون امور زیربنایی صنعت و محیط زیست در جلسه اسفند ماه سال ۱۳۸۶ بنا به پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست در مهرماه سال ۱۳۸۶ به استناد قانون مدیریت پسماند مصوبه سال ۱۳۸۳ در راستای مصوبات تیر ماه سال ۱۳۸۶ شورای عالی اداری، "ضوابط و روش¬های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته" را تصویب و ابلاغ نمودند.
بسیاری از فعالیتهای مدیریتی در این بخش به تولیدکنندگان پسماندهای پزشکی محول شد به گونه ای که بیمارستان ها و دیگر موسسات بهداشتی درمانی مسئولیت های ویژه ای در رابطه با پسماند های تولیدی خود عهده دار شده اند. اثرات نامطلوبی که این پسماندها برای محیط و بهداشت عمومی ایجاد می‌کنند تنها با به کارگیری مدیریت صحیح پسماند در راستای دستیابی به یک محیط سالم و بی خطر قابل دستیابی میباشد. مدیریت صحیح پسماند بخش جدایی ناپذیر بهداشت بیمارستان و مبارزه با عفونت است.
در راستای جلوگیری از نگرش های متفاوت با وجود قانون مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی برای ایجاد نرم افزار به سراغ آنالیز و احصای فرآیند روشهای موجود در بیمارستانها و مراکز درمانی اقدام نموده و سپس موارد را با این قانون مغایرت گیری کرده و پس از آن در مرحله ایده با تطابق روندهای قانونی موجود در بیمارستان ها و مراکز درمانی به یک فلوچارت اولیه و DFD مرحله ابتدایی کار میرسیم.
با توجه به قانون مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی که در آن حدود ۹ فصل به تفصیل بیان شده به جز فصل مربوط به حمل و نقل که آن خود به دو بخش تقسیم میشود: حمل و نقل درون سازمانی ( حمل و نقل درون بیمارستان و مرکز درمانی) و حمل و نقل برون سازمانی (انتقال پسماند تغییر وضعیت پیدا کرده از پزشکی ویژه به عادی از بیمارستان یا مرکز درمانی به سایت های دفن و یا زباله سوز) تمامی بخشهای دیگر به عهده مدیریت بیمارستان ها، کلینیک ها و مراکز درمانی است.
2. هدف از استقرار سیستم مدیریت پسماندهای پزشکی
- در اختیار داشتن آمارهای دقیق پسماند های تحویلی مراکز بهداشتی و درمانی به سازمان مدیریت پسماند
- تفکیک نوع پسماند های تحویلی از مراکز بهداشتی درمانی با بخش بندی عفونی، تیز و برنده، شیمیایی و دارویی و پسماند عادی
- جلوگیری از کوتاهی سازمان‌های بهداشتی و درمانی در ایجاد اختلاط در انواع پسماندهای پزشکی
- دریافت هزینه حمل و دفن بهداشتی پسماندهای پزشکی از تولید کنندگان آن
- ایجاد بانک اطلاعاتی از مراکز بهداشتی، بیمارستانی، درمانگاه¬ها، آزمایشگاه ها، مراکز تزریق، رادیولوژی ها، دندانپزشکی ها، فیزیوتراپی ها ، مطب ها و سایر مراکز تولید پسماند های پزشکی
- دستیابی به هدف حفظ بهداشت محیط زیست با اعمال مدیریت های مورد نیاز در سازمان مدیریت پسماند در مقابل این نوع پسماندها
- ساماندهی پیمانکاران مجری حمل این نوع پسماندها تا سایت های تخلیه
- ساماندهی خودروهای پیمانکاران مجری این نوع پسماندها با ایجاد مکانیزم نرم افزاری و سخت افزاری در جهت جلوگیری از ورود این نوع پسماندها به مراکز پردازش و تفکیک سایتهای تخلیه
3. مزایای استفاده از سیستم مدیریت پسماندهای پزشکی
با توجه به تجربیات کارشناسان تحلیل در شرکت مهندسی هیکو و مشخص نمودن نیازهای سازمان های مدیریت پسماند شهرداری های کشور در استقرار سیستم های نرم افزاری، شرکت مهندسی هیکو با نگرش ایجاد بانک اطلاعاتی از بخش های ایفا کننده نقش ها در این فرآیند مهم فعالیت خود را آغاز می نماید.
با ارتباط بین این بانک های اطلاعاتی به اجرای صحیح و قانونمند مدیریت این نوع پسماند ها می پردازد لذا در ابتدا به ایجاد بانک اطلاعاتی ماشین آلات حمل پسماند ها می پردازیم. سپس پیمانکاران دارای این نوع ماشین آلات پس از ساماندهی و دریافت کارت های عضویت و کارت فعالیت به همراه مجوزات مورد نیاز شروع به فعالیت می نمایند.
از سوی دیگر با شناسایی مراکز بهداشتی و درمانی که جزئیات آن به تفکیک شامل: بیمارستانها، درمانگاه ها، مراکز بهداشت، آزمایشگاه ها، مراکز تزریق، رادیولوژی ها، دندانپزشکی ها، فیزیوتراپی ها و مطب ها آنها را ساماندهی می نماییم.
با ارسال کارشناسان خبره در تشخیص و تخمین میزان پسماند های این مراکز با ثبت اطلاعات در نرم افزار، مجوزات صادر شده برای این مراکز را ایجاد نموده و با توجه به پسماند تخمین زده شده و مصوبات شورای شهر در جهت دریافت هزینه های مدیریت پسماند در این زمینه اقدام به صدور کارت پسماند برای این مراکز می نماییم.
از طریق اختصاص پیمانکار (که به تبع آن ماشین آلات هم اختصاص داده می شود) به این مراکز در یک مجوز ارتباط بین پسماند تولید شده و پسماند که وارد سایت تخلیه می شوند نیز مشخص می گردد. به نحوی که در یک مجوز مشخصات مرکز بیمارستانی و درمانی به همراه پیمانکار و ماشین آلات آن درج شده و حجم پسماند دریافتی از مرکز درمانی مشخص شده و سپس با ورود به سایت پس از اندازه گیری وزن و یا حجم آنها با سخت افزارهای ارتباط داده شده با نرم افزار و تطابق آن با وزن و حجم بیان شده (یعنی پسماند تولید شده با پسماند تحویل شده به سایت) مستقیم به سمت سایتهای زباله سوز و سایتهای دفن هدایت می‌گردد.
استفاده از سیستم های سخت افزاری باسکول، دوربین های پلاک خوان و RFID Reader ها برای شناسایی ماشین های ورودی به سایتهای تخلیه یکی از مزیت های منحصر به فرد این سیستم می باشد به نحوی که ماشین آلات حمل با مشخصات پلاک و یا تگ به صورت سیستمی و بدون دخالت کاربر شناسایی شده و هنگام ورود به سایت از طریق تطابق با مجوزات صادر شده اعمال اشتباهات پرسنلی را به صفر نزدیک می نماید.
4. امکانات سیستم مدیریت پسماندهای پزشکی
تولید کنندگان پسماند پزشکی چهار نوع پسماند نهایی را که در بالا به تفصیل بیان شد، باید با مشخصات کامل و با بسته بندی های مشخص به همراه برچسب نوع پسماند با میزان حجم مشخص شده به سازمان مدیریت پسماند تحویل دهند. در اینجا به برخی از مشخصه ها و ویژگی های تفکیک پسماند های پزشکی می پردازیم:
اگر نوع پسماند عفونی باشد، آنها باید در کیسه های پلاستیکی مقاوم که به رنگ زرد مشخص هستند با برچسب نام "عفونی"، تاریخ جمع آوری، مشخصات مرکز درمانی و بیمارستانی جمع شده و پیمانکار جمع آوری پسماندها مستقر در بیمارستان ها و یا مراکز درمانی باشد.
پسماندهای "تیز و برنده" باید در ظرف هایی که به تایید موسسه استاندارد Safety Boxدر ظرف های ایمن ( Safety Box ) که در ظروف زرد رنگ با درب قرمز مشخص هستند به نام "تیز و برنده دارای خطر زیستی" مشخص شوند به همراه تمام مشخصات عمومی که در بالا بیان شد.
پسماندهای "شیمیایی و دارویی" در ظروف سفید یا قهوه ای با برچسب "شیمیایی و دارویی" مشخص شوند به همراه تمام مشخصات عمومی که در بالا بیان شد.
و در نهایت پسماندهای "عادی" در کیسه های پلاستیکی مقاوم سیاه رنگ با برچسب "عادی" تحویل سازمان مدیریت پسماند میشود.
لازم به ذکر است که تمام این پسماندها پس از انجام موارد فوق باید در سطل های درب دار پلاستیکی زرد رنگ ، سفید یا قهوه ای، آبی رنگ نگهداری شوند. که برای مورد عفونی و تیز و برنده ظروف زرد رنگ و برای پسماندهای شیمیایی و دارویی ظروف سفید یا قهوه ای رنگ و برای پسماندهای عادی ظروف آبی رنگ در نظر گرفته می شود.
لازم به ذکر است به این نکته اشاره شود که طبق تحقیقات انجام شده توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی حدود ۷۵ تا ۹۰ درصد پسماندهای مراکز بهداشتی و درمانی، پسماندهای عادی میباشند و از ۱۰ تا ۲۵ درصد پسماندهای باقیمانده پسماندهای پزشکی ویژه میباشند.
5. ضرورت
یکی از مهمترین مفاهیم در تولید نرم افزار مشخص بودن محدوده پروژه می باشد، لذا تعیین محدوده پروژه در نرم افزار مدیریت پسماندهای پزشکی بخشی را شامل می شود که مسئولیت اجرایی آن با سازمان های مدیریت پسماند شهرداری های کشور است لذا با این مقدمه گلوگاه های مورد نیاز برای تحویل پسماند از بیمارستان ها، کلینیک ها و مراکز درمانی را ورودی های ابتدایی این فرآیندهای تولیدی نرم افزار می‌دانیم.
بخش هایی از سرفصل های "ضوابط و روش های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته به آن" مانند: اهداف، تعاریف، حدود اختیارات، بی خطرسازی و تسویه را که بر عهده ارگانهای ذیربط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است را با پیش فرض اجرای طبق قانون در نظر گرفته و به سراغ سرفصل های یکسان سازی برای تحویل پسماندها از مرکز درمانی به سازمان های مدیریت پسماند شهرداری ها می پردازیم.
یکی از فصل های مشترک در اجرای این قانون یکسان سازی در طبقه بندی پسماندهای پزشکی تفکیک، دسته بندی و جمع آوری آنها می باشد که ارگانهای ذیربط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید آنها را اجرا و رعایت نماید و سپس در بسته بندی های مشخص و تعریف شده با رعایت کامل قوانین موجود در مدیریت این نوع پسماندها در این بخش، پسماندهای پزشکی را به سازمان مدیریت پسماند شهرداری ها تحویل نماید.
پس تا به اینجا به یک جمع بندی اولیه رسیده و آن هم این که طبق جدول طبقه بندی پسماندهای پزشکی ویژه 9 نوع پسماند پزشکی ویژه وجود دارد و یک پسماند عادی و در تقسیم بندی دیگر در ماده ۱۳ این قانون در فصل پنجم تولید کننده پسماند پزشکی را موظف کرده که پسماند های خود را به چهار دسته که سه دسته اول خلاصه ۹ مورد از طبقه بندی پسماندهای پزشکی ویژه بوده، که شامل "عفونی"، " تیز و برنده"، " شیمیایی و دارویی" می باشد و بخش چهارم پسماند عادی است. با این اوصاف بیان مشترک سازمان مدیریت پسماند شهرداری های کل کشور با مراکز درمانی و بیمارستانی تولید کننده پسماندهای پزشکی ویژه، چهار دسته پسماند به نام های "عفونی"، "تیز و برنده" ، " شیمیایی و دارویی" و "عادی" می باشد.